Op een koude dinsdagavond in januari verzamelde een groep van twintig veranderkundigen zich in Mechelen voor het tweemaandelijkse Change Community Lab. Dit keer stond de sessie in het teken van Tijdmeesterschap, geïnspireerd door het gelijknamige boek van Marguerithe de Man en Jesse Segers. Twee uur lang doken de deelnemers in de relatie tussen tijd en verandering - een thema dat ons dagelijks omringt en tegelijk vaak aan onze aandacht ontsnapt.
Tijd als stille kracht in verandering
De avond begon met een theoretisch kader, gevolgd door gesprekken in duo’s en kleine groepen. Deelnemers kregen niet alleen een nieuwe taal aangereikt om over tijd na te denken, maar ook concrete inzichten om er bewuster mee om te gaan. Want tijd is geen neutrale factor in veranderprocessen—ze bepaalt de snelheid, het ritme en de manier waarop veranderingen worden ervaren.
Vijf perspectieven op tijd
Na een eerste verkenning van hoe tijd zich manifesteert in hun werk, maakten de deelnemers kennis met vijf manieren om naar tijd te kijken binnen organisaties (gebaseerd op Hernes, 2022):
Tijd als hulpbron – Tijd wordt hier gezien als een objectief middel dat je kunt beheren en optimaliseren. Denk aan strakke planningen en efficiëntie-denken.
Tijd als praktijk – Dit perspectief richt zich op hoe tijd verweven zit in dagelijkse routines en gewoonten binnen een organisatie.
Tijd als gebeurtenissen – Hier is tijd geen rechte lijn, maar een verzameling van betekenisvolle momenten die verandering vormgeven.
Intertijdelijkheid – Verschillende tijdsstructuren, in termen van bv tijdsdiepte en ritmes, bestaan naast elkaar en beïnvloeden elkaar, zoals de spanning tussen korte- en langetermijndoelen.
Tijd als ervaring – Tijd is niet alleen meetbaar, maar ook subjectief. Hoe we tijdbeleven, beïnvloedt hoe we ermee omgaan.
Deze vijf perspectieven boden een rijkere bril om te kijken naar veranderprocessen en hielpen de deelnemers om hun eigen ervaringen scherper te analyseren.
Leren van geslaagde en mislukte verandering
Met dit kader in gedachten doken de deelnemers in hun eigen praktijk. Ze onderzochten een succesvolle én een mislukte verandering en reflecteerden aan de hand van vragen als:
Hoe speelde de spanning tussen korte- en langetermijndoelen in deze verandering?
Hoe beïnvloedden deadlines en tijdsdruk de keuzes en prioriteiten?
Hoe werd tijd gestructureerd binnen het verandertraject—via mijlpalen, ritmes of cycli?
Hoe werden verhalen over tijd gebruikt om verandering te ondersteunen?
Hoe verhouden verleden, heden en toekomst zich in veranderstrategieën?
Door deze vragen te doorgronden, ontstond een dieper begrip van hoe tijd verandering kan versnellen, blokkeren of subtiel vervormen. Dit hielp hen om succesvollere strategieën en randcondities te identificeren en valkuilen beter te begrijpen.
Praktische inzichten voor tijdmeesterschap
Na de analyse kregen de deelnemers een 22 concrete tips mee. Enkele essentiële inzichten:
Houd rekening met verschillende tijdsbelevingen binnen een organisatie: Terwijl management graag werkt met strakke planningen en deadlines, is de beleving van tijd tussen verschillende deadlines subjectiever, en transformeert tijd aan zich ook nog eens wat de verandering aan sich betekent. Tijd is geen neutrale grondstof. Zorg voor een balans tussen beide.
Creëer ruimte voor reflectie: Niet alles hoeft in een strak keurslijf. Open momenten zonder tijdsdruk kunnen leiden tot innovatie en creatieve oplossingen voor de gewenste veranderingen.
Gebruik narratieven om verandering te ondersteunen: Verhalen over hoe de verschillend ervaren verledens van de organisatie aansluit bij de toekomstvisie helpen om medewerkers mee te krijgen in veranderingstrajecten.
Begrijp de cycli binnen een organisatie: Sommige veranderingen werken beter op bepaalde momenten in het jaar, afhankelijk van de interne ritmes en gewoonten van een organisatie.
Geef aandacht aan ‘cruciale momenten’ in een veranderingstraject: Denk na over wanneer en hoe belangrijke beslissingen worden genomen en hoe deze de perceptie van tijd binnen een organisatie beïnvloeden.
Terugblikken om vooruit te kijken
De avond eindigde met een introspectieve oefening. Deelnemers sloten hun ogen en lieten de afgelopen week de revue passeren. Ze noteerden daarna drie soorten tijdsmomenten (van Putten):
Productieve tijd – Waarin ze tastbare resultaten behaalden.
Zinvolle tijd – Waarin ze verbinding of betekenis ervoeren.
Lege tijd – Momenten van pauze, stilte of ‘niets doen’.
Deze oefening maakte voelbaar hoe verschillend tijd kan worden beleefd, welke tijd ze onthouden, en hoe ze hier in de toekomst bewuster mee om kunnen gaan. De afsluitende reflectie leidde tot waardevolle inzichten over het belang van balans tussen productiviteit, zingeving en rust als veranderaar.
Met nieuwe inzichten en een rijker bewustzijn over tijd verlieten de deelnemers de sessie. Tijdmeesterschap bleek niet alleen een theoretisch concept, maar een krachtige lens om verandering te begrijpen—en misschien zelfs om er beter mee om te gaan.
Ben je erbij op de volgende Ginkgo Change Community Lab?
Jesse Segers is bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Exeter (VK) en partner van Ginkgo Consulting (BE). Hij helpt leiders en hun organisaties in hun ontwikkeling.